Trong những tháng gần đây, hàng loạt sự việc đau lòng liên quan đến giới trẻ khiến chúng ta không khỏi giật mình: một em bé hát "Trình là gì" khi bạn đuối nước, một nam sinh lớp 7 túm tóc ghì đầu cô giáo ngay trong lớp học, và những trường hợp trẻ vị thành niên phải nhập viện tâm thần vì nghiện mạng xã hội… Những hiện tượng này không đơn thuần là hành vi lệch chuẩn mà thực chất là hồi chuông cảnh báo về một thế hệ đang chịu những tổn thương thần kinh nghiêm trọng.

NGUYÊN NHÂN SÂU XA

Khoa học thần kinh hiện đại đã chứng minh, bộ não trẻ em và vị thành niên đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ và đặc biệt nhạy cảm với các kích thích từ môi trường. Việc tiếp xúc thường xuyên với các thiết bị số và nội dung trực tuyến không kiểm soát đã gây ra những thay đổi cấu trúc trong não bộ:

Hệ thống dopamine bị rối loạn

Mỗi lượt thích, chia sẻ hay thông báo mới trên mạng xã hội kích thích giải phóng dopamine, tạo cảm giác hưng phấn tức thì. Theo thời gian, não bộ đòi hỏi những kích thích mạnh hơn, dẫn đến hiện tượng "nghiện kỹ thuật số". Trẻ mất dần khả năng tận hưởng những niềm vui giản dị trong đời sống thực.

Vỏ não trước trán bị ức chế

Đây là vùng não chịu trách nhiệm cho kiểm soát xung động, ra quyết định, lập kế hoạch và đồng cảm. Khi trẻ dành quá nhiều thời gian cho các nội dung nhanh, mạnh, vùng não này không có đủ thời gian để phát triển đầy đủ, dẫn đến khả năng kiểm soát cảm xúc, kiểm soát bản thân kém.

Hạch hạnh nhân hoạt động quá mức

Trung tâm xử lý sợ hãi và cảm xúc này bị kích hoạt liên tục bởi các nội dung bạo lực, giật gân, khiến trẻ luôn trong trạng thái đề phòng, dễ phản ứng thái quá với các tình huống thực tế…

"MẤT KẾT NỐI VỚI THỰC TẠI"

Những tổn thương thần kinh này dẫn đến một hiện tượng nguy hiểm: "mất kết nối với thực tại", trẻ sống trong thế giới ảo nhiều đến mức có thể:

HẬU QUẢ...

Hậu quả của những tổn thương này không chỉ dừng lại ở những vụ việc gây chấn động dư luận, mà còn diễn ra âm thầm trong đời sống hàng ngày của trẻ. Nhiều nghiên cứu cho thấy:

Nhóm dễ tổn thương nhất hiện nay là nữ giới 11–13 tuổi và nam giới 14–15 tuổi – giai đoạn tâm sinh lý biến động mạnh, dễ so sánh bản thân với hình ảnh "ảo" trên mạng.

Thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội trên 3 giờ mỗi ngày có nguy cơ gặp vấn đề sức khỏe tâm thần cao gấp đôi. Tỷ lệ trầm cảm, lo âu, mất ngủ ở giới trẻ đã tăng vọt trong thập kỷ qua, nhiều em phải tìm đến thuốc an thần hoặc điều trị tâm lý sớm.

Không chỉ ở lứa tuổi thanh thiếu niên, trẻ nhỏ hơn (6–10 tuổi) cũng đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng:

Nguy cơ phát triển lệch lạc: não bộ trẻ nhỏ còn non nớt, khi tiếp xúc quá sớm với mạng xã hội hoặc trò chơi trực tuyến dễ dẫn tới rối loạn tập trung, giảm khả năng ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp thực tế.

Gia tăng bạo lực học đường: trẻ bị ảnh hưởng bởi nội dung kích động, clip bạo lực, thậm chí học theo hành vi tiêu cực, dẫn tới bắt nạt bạn bè hoặc thu mình, tự ti.

Suy giảm kết nối gia đình: nhiều bé mới tiểu học đã quen giải trí bằng điện thoại, khiến bữa cơm gia đình trở nên im lặng, tình cảm cha mẹ – con cái ngày càng xa cách.

Hậu quả chưa nhìn thấy ngay: các em có thể không biểu hiện rõ rệt khi còn nhỏ, nhưng về lâu dài sẽ hình thành cảm giác cô lập, giảm khả năng kiềm chế cảm xúc, dễ rơi vào khủng hoảng tuổi dậy thì.

Điều đáng lo ngại là nhiều hậu quả này không xuất hiện ngay lập tức, mà âm thầm tích tụ. Khi bước vào giai đoạn trưởng thành, chúng có thể bùng phát thành các vấn đề nghiêm trọng hơn: rối loạn hành vi, khó xây dựng mối quan hệ lành mạnh, thậm chí mất niềm tin vào bản thân và xã hội.

GIẢI PHÁP CHỮA LÀNH TỪ GỐC RỄ

Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần các giải pháp khoa học giúp tái tạo lại các kết nối thần kinh đã bị tổn thương, những giải pháp đơn giản và thiết thực hiệu quả nhất (cho cả trẻ em và người lớn):